تاریخ فجایع و حوادث صنعتی نشان داده که مدیریت ایمنی در زنجیره تامین مواد و فراورده های شیمیایی برای محافظت انسان، جامعه، محیط زیست و دارایی ها ضرورت دارد. این موضوع در صنعت حمل و نقل و لجستیک مواد شیمیایی مخاطره آفرینی که در صنعت حمل و نقل به عنوان کالا های خطرناک شناخته می شوند، ابعاد تازه ایی می یابد. در این مقاله کوشش ما بر آن است که با نگاهی عملگرایانه و از دیدگاه ترازیابی، به بررسی اجمالی اهم تمهیدات اندیشیده شده و راهکار های عملی بکار بسته شده برای برقراری ایمنی شیمیایی در محدوده بنادر بپردازیم.
اهمیت ایجاد ایمنی در حمل دریایی کالاهای خطرناک
امروزه با پیشرفت صنعت و تکنولوژی، بیش از90 درصد از حمل و نقل فرآورده‌های مایع و گازی توسط راه های آبی صورت می گیرد. در همین راستا حمل و نقل کالاهای خطرناک اگرچه از قواعد تقریبا مشابه‌ای پیروی می کند اما ماهیت خاص کالاهای مذکور و خطرات احتمالی آن از لحاظ زیست محیطی، وقوع فجایع انسانی و … قوانین و اقدامات جداگانه‌ای را می طلبد.
طبقه بندی کالاهای خطرناک یکی از مهمترین موضوعات در صنعت حمل و نقل دریایی با هدف تامین ایمنی حمل این کالاها می باشد. حمل کالاهای خطرناک از طریق هوایی، زمینی، دریایی و غیره انجام می شود. لزوم توجه به ایمنی در حمل کالای خطرناک با توجه به حجم بالای مبادلات تجاری از مسیرهای آبی بسیار حائز اهمیت می باشد. هر گونه کوتاهی در رعایت استانداردهای حمل کالاهای خطرناک دریایی ممکن است آسیب های جبران ناپذیری برای جامعه انسانی و محیط زیست به همراه داشته باشد.
مواد پرتوزا، مواد منفجره، سمی، اشتعال پذیر، اکسید کننده‌ها و … از جمله موادی هستند که ایمنی در حمل و نقل آنها باید مورد توجه قرار گیرد. در بیشتر موارد، محل تولید و مصرف این گونه مواد یکسان نیست و این مواد باید از محل تولید به محل مصرف منتقل گردند.
به دلیل ماهیت خطرناک این مواد، باید در کلیه مراحل تولید، انبار و حمل و نقل آنها شاخص‌ها و موارد ایمنی را در نظر داشت. برای حمل و نقل ایمن مواد خطرناک علاوه بر رعایت کردن مقررات عمومی، باید یکسری مقررات بین المللی حمل و نقل کالاهای خطرناک نیز پیروی نمود.
کالای خطرناک چیست؟
کالاهایی که در عملیات مختلف حمل و نقل از جمله بارگیری، ارسال، جابجایی، انبار و تخلیه قابلیت آتش سوزی، انفجار، خرابی، مسمومیت، سوختگی ناشی از تشعشع، بیماری های آلودگی محیط زیست و بیماری های انسانی و حیوانی را دارا می باشد مواد یا کالای خطرناک هستند. به عبارتی دیگر کالاهای خطرناک به انواع مواد مایع، گازها و جامداتی اطلاق می شود که به تنهایی یا در صورت قرار گرفتن در کنار یک کالای دیگر برای جان انسان و محیط زیست خطرناک می باشند.
در این میان مواد رادیواکتیو و پرتوهای اتمی اهمیت فوق‌العاده بیشتری دارد. چرا که کوچکترین خطا در حمل و نقل آن ممکن است باعث بروز فاجعه انسانی و محیط زیستی در سطوح ملی و منطقه‌ای شود. بنابراین توجه به طبقه بندی کالاهای خطرناک در حمل و نقل دریایی بسیار مورد توجه است.
طبقه بندی کالاهای خطرناک توسط سازمان ملل
سیستم طبقه بندی کالاهای خطرناک سازمان ملل یک بخش کامل از مقررات بین الملل می باشد. کالاهای حمل شده، برطبق مخاطرات ابتدایی شان به وسیله فرستنده یا گیرنده طبقه بندی می‌شوند. 9 طبقه بین المللی عبارتند از:
- گروه1: مواد منفجره (Explosives)
- گروه2: گازها (Gases) گازهای قابل اشتعال، غیرقابل اشتعال وگازهای سمی
- گروه3: مایعات قابل اشتعال (Flammable liquids )
- گروه 4: جامدات (Solids) قابل اشتعال،خودسوز و مواد جامدی که درصورت رسیدن رطوبت خطرناک هستند.
- گروه 5:موادی که درمعرض اکسیداسیون قراردارند
- گروه 6: موادسمی (Toxic substances) مواد سمی و عفونی
- گروه 7:مواد رادیواکتیوی
- گروه 8 : کالای خورنده وخطرات آن (Corrosives )
- گروه 9 : دیگرکالاهای خطرناک وسایرمواردی که تحت پوشش گروه‌های دیگر نیستند.
مقررات حمل کالاهای خطرناک در شرکت سازمان بین المللی دریایی (IMO)
سازمان ملل در سال ۱۹۵۶ میلادی طی ایجاد کمیته ای، کارشناسان خود را موظف کرد تا فهرستی از کالاهای خطرناک همراه با اسناد و مدارک لازم را تهیه کنند. در ادامه بر اساس این فهرست، در سازمان بین المللی دریایی که به نمایندگی سازمان ملل تشکیل شده بود مقررات حمل کالای خطرناک از مسیرهای دریایی تدوین شد و به مرحله اجرا درآمد.
تمام دستورالعمل ها و مقررات در کتابی به نام (Orange Book) که هر دو سال یکبار تجدید نظر می شود گرد آوری شده است. بنابراین تمام توصیه ها در دستورالعمل های سازمان ملل به صورت کد یا راهنمای جامع کالای خطرناک (IMDG) که معرف کالای خطرناک در حمل دریایی است منتشر شده است.
این مجموعه به عنوان فهرستی مفصل از کالاهای خطرناک و ضوابط حمل دریایی، در حال حاضر در سرتاسر جهان مورد استفاده قرار می گیرد. هدف از این فرایند ایمن سازی مسیرهای دریایی و حفظ محیط زیست و مراقبت از جان انسان ها در دریا می باشد.
محتوای مقررات حمل دریایی کالاهای خطرناک، شامل اصولی چون رده کالای خطرناک، ملزومات بسته بندی کالا ها، روش های انجام آزمایش، نصب پلاکارت برای کالای خطرناک، علامت گذاری و برچسب گذاری و غیره می باشد. البته این مقررات موضوعی جدا از سیاست ها و خط مشی های اجرایی هر کشور است.
در واقع دولت و مقامات ذیربط در هر کشور موظف است تا نسبت به اجرای سیاست‌های کلی حمل کالاهای خطرناک در کشور خود مقرراتی را تدوین و تنظیم کند.
قوانین و ضوابط کنوانسیون (IMDG) یا مقررات حمل کالای خطرناک از مسیر دریا لازم الاجرا می باشد و تخلف از هرکدام از ضوابط آن جرایم بسیار سنگینی را به همراه دارد.
کالاهایی که در لیست MDI نامی از آن برده نشده است اما جزء کالاهای خطرناک به شمار می رود باید با علامت اختصاری NOS مشخص شود. چرا که با قید شرح درست و مشخصات فنی کالای خطرناک، حمل آن با دقت بیشتری انجام می شود.
از طرفی در صورت بروز هر نوع مشکل یا مسئله مانند نشت، شکستگی، ریزش یا غیره اقدامات لازم برای پیشگیری از بروز سانحه انجام می شود.
اقدامات پیشگیرانه ایمنی در حمل کالاهای خطرناک دریایی
کلاس کالاهای خطرناک با توجه به مشخصات، ویژگی ها و ماهیت خاص هر کالا مشخص می شود. همان طور که عنوان شد بی توجهی به گروه مواد خطرناک ممکن است برای انسان و محیط زیست خطرات جبران ناپذیری به همراه داشته باشد. به همین دلیل حمل این نوع کالاها از جمله مواد اشتعال زا، اکسید کننده ها، مواد منفجره، مواد پرتوزا و غیره قوانین خاص خود را دارا می باشد.
نحوه حمل کالاهای خطرناک دریایی بسیار مهم و حساس است. اصول ایمنی مربوط به کالاهای خطرناک از مرحله تولید تا بسته بندی و انبار، تا حمل و نقل و… باید مورد توجه قرار بگیرد.
در حمل و نقل دریایی گروه مواد خطرناک، علاوه بر رعایت قوانین و ضوابط عمومی حمل و نقل، مقررات خاص دیگری نیز تدوین شده است که باید مورد توجه شرکت های حمل و نقل و صاحبین کالا قرار بگیرد.
همچنین برای جلوگیری از سوانح مختلف، تهدید محیط زیست و خسارت های جانی و مالی باید با روش های مختلف مانند آموزش، مدیریت بحران در هنگام بروز سانحه و غیره میزان ریسک حمل کالاهای خطرناک دریایی را به حداقل ممکن کاهش داد.
برخی از اقدامات پیشگیرانه ایمنی برای جلوگیری از خطرات حمل و نقل کالاهای خطرناک در حمل دریایی عبارتند از:
- آموزش افراد و پرسنل مرتبط با تمام امور حمل و نقل از جمله انتقال و جابجایی، تخلیه، نگهداری انبار و غیره
- برنامه ریزی و دقت در پذیرش کالای خطرناک
- برچسب گذاری بر روی کالاهای خطرناک
- چیدمان اصولی کانتینر های حاوی کالای خطرناک بر طبق ضوابط و دستورالعمل های اعلام شده
وظایف مراجع دریایی در ایجاد ایمنی کالاهای خطرناک
ازجمله اقداماتی که مراجع دریایی با دنبال کردن آنها می‌توانند بخش اعظمی از ایمنی حمل و نقل دریایی کالاهای خطرناک را تامین نمایند.
- در نظر گرفتن ارزیابی مواد برای کشور تولید کننده، صاحب پرچم یا صاحب بندر
- تعیین بازرسان وانجام اقدامات کنترلی به عنوان کشورصاحب بندر
- اطلاع رسانی به IMO مبنی براتصالات، مواد، تجهیزات یا ابزارهای معادل مجازقلمداد شده به عنوان جایگزین
- مواد ذکرشده درمتن مقرره‌‌ها.
- تایید دستورالعمل فرایندها و ترتیبات کشتی‌ها.
- تایید سیستم‌های پمپاژو لوله کشی وآزمایش آنها به منظورارزیابی میزان پسماند.
- بررسی شرایط برای صدور معافیت از پیاده سازی برای کشتی ها درسفرهای محدود.
- انجام بازرسی‌های دوره‌ای و میانی
- تفویض اختیار بازرسی درصورت نیاز صدورگواهی نامه درچارچوب ارائه شده پس ازبازرسی‌ها
- تاییدت جهیزات وطراحی کشتی‌ها مطابق آیین نامه‌های IBC و BCH
- تایید دستگاه سنجش مقدارنفت برای نفت‌کش‌های حامل مواد
- اتخاذ ترتیبات برای ارائه تسهیلات دریافت کافی برای زایدات شیمیایی
راه کارهای نرم افزار سی مستر برای محافظت از ایمنی شناور ها در هنگام حمل کالاهای خطرناک
سی مستر تجربه زیادی در اتوماسیون فرایندهای لجستیک و مدیریت عملیات حمل و نقل دریایی دارد.
نرم افزار سی مستر از داده ها AIS برای تجزیه و تحلیل بهره وری انرژی/سوخت، بازیابی داده های از دست رفته و تایید پارامتر های گزارش روزانه (Daily Report) استفاده می کند.
برای Seamaster تنها 1 دقیقه طول می کشد تا مسیرهای ناوگانی خود را تجزیه و تحلیل کرده و به شما درک روشنی از چرایی ناکارآمدی شناور، چگونگی صرفه جویی در زمان و بودجه سازمانی شما ارائه بدهد.
ماژول مدیریت عملیات (operation management)
به کمک این ماژول می توانید:
- گزارشات روزانه شناور (Daily Report) را مشاهده کنید.
- برای سفر های خود برنامه ریزی نموده و موقعیت شناور و شرایط آب وهوایی را مشاهده نمایید.
- با تکمیل اطلاعات از داده های AIS بر اساس ETA، شاهد بهینه سازی مصرف سوخت شناور با کمک گزارشات استاندارد باشید.
- شاهد تجزیه و تحلیل عملکرد سوخت کشتی، و گزارش بهره وری انرژی/سوخت باشید.
- داشبوردهای گزارش ساز، سفرهای شناور را بر اساس نتایج تخمینی داده‌ها دنبال می‌کنند و بهترین راه حل را به شما ارائه می دهند.
برای اطلاعات بیشتر می توانید به صفحات اینستاگرام و لینکدین ما مراجعه کنید.
آنچه که باید در رابطه با نحوه عملکرد سیستم های مدیریتی و ارزش افزوده آن ها بدانید!
